Με αφορμή την ταινία (Όλα αρχίζουν αύριο) που σας προτείναμε να δείτε και αφορά στη σχέση παιδιού γονέα, κάναμε μια έρευνα για το τι συμβαίνει στην Ελλάδα με τις μονογονεϊκές οικογένειες και σας την παραθέτουμε.
Οι μονογονεϊκές οικογένειες αποτελούν ένα συνεχώς αυξανόμενο μέρος του πληθυσμού τόσο διεθνώς όσο και στη χώρα μας. Ως μονογονεϊκή, ορίζεται η οικογένεια που αποτελείται από έναν γονέα, ο οποίος δεν ζει ως ζευγάρι με κάποιον άλλο «σύντροφο» (είτε σε γάμο, είτε σε συμβίωση) και ο οποίος έχει αναλάβει την ανατροφή ενός τουλάχιστον παιδιού κάτω των 18 ετών.
Η μονογονεϊκή οικογένεια στην Ελλάδα
Η μονογονεϊκή οικογένεια ως κοινωνικό φαινόμενο δεν παρουσιάστηκε στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Η αλήθεια είναι ότι στο παρελθόν το φαινόμενο ήταν πιο συχνό, αλλά συνέβαινε για διαφορετικούς λόγους. Οι πρόωροι θάνατοι των γονιών από πολέμους, φυσικές καταστροφές και ασθένειες, αλλά και η μετανάστευση για πολιτικούς και οικονομικούς λόγους, είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μεγάλου αριθμού οικογενειών όπου η μητέρα μεγάλωνε μόνη ένα ή περισσότερα παιδιά. Καινούργιος ωστόσο είναι ο όρος «μονογονεϊκή οικογένεια» και φυσικά οι αιτίες δημιουργίας της. Η κοινωνική απελευθέρωση της γυναίκας και η πρόσβασή της σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης, καθώς και η εντονότερη παρουσία της στην αγορά εργασίας, άλλαξαν για πάντα τη μορφή της παραδοσιακής οικογένειας (όπου ο πατέρας -ως προστάτης της οικογένειας- ηγείται και λαμβάνει τις αποφάσεις) και της πυρηνικής οικογένειας (όπου οι γονείς ισότιμα αποφασίζουν για την ανατροφή των παιδιών). Στις μέρες μας πολλά ζευγάρια συζούν χωρίς γάμο, πολλές γυναίκες αποφασίζουν να μην κάνουν παιδιά, πολλές αποφασίζουν να κρατήσουν και να μεγαλώσουν μόνες τους παιδιά και, φυσικά, πολλά ζευγάρια χωρίζουν και τα παιδιά μένουν με τον ένα γονέα. Στο παρελθόν όταν μιλάγαμε για οικογένεια με έναν γονιό αναφερόμασταν στις μητέρες που μεγάλωναν μόνες τους παιδιά λόγω της απουσίας πατέρα, εξαιτίας θανάτου, μετανάστευσης ή εγκατάλειψης. Σήμερα ο όρος μονογονεϊκή οικογένεια περιλαμβάνει πατέρες που μεγαλώνουν μόνοι παιδιά, λόγω απουσίας της μητέρας, ανύπαντρες μητέρες, ή ανύπαντρους πατέρες, καθώς και ανθρώπους και των δύο φύλων που αποφασίζουν να υιοθετήσουν και να αναθρέψουν μόνοι τους ένα παιδί. Το τελευταίο βέβαια είναι κάτι που συνηθίζεται περισσότερο σε άλλες χώρες της Ευρώπης λόγω των περίπλοκων διαδικασιών για την υιοθεσία που ισχύουν στην Ελλάδα.
Γιατί έχει αυξηθεί ο αριθμός των μονογονεϊκών οικογενειών;
Η μεγάλη αύξηση του αριθμού μονογονεϊκών οικογενειών τις τελευταίες δεκαετίες σε όλες τις χώρες και τα κοινωνικά στρώματα οφείλεται κυρίως στη σημαντική αύξηση των διαζυγίων και σε μικρότερο βαθμό στην ύπαρξη ανύπαντρων μητέρων. Πολιτικοί, οικονομολόγοι, εκπαιδευτικοί, κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι συζητούν σήμερα το ζήτημα της προσαρμογής των μελών της μονογονεϊκής οικογένειας στην κοινωνία, αλλά και το ζήτημα της ενημέρωσης και εκπαίδευσης της κοινωνίας ώστε να πετύχουμε γρήγορα και ανώδυνα την ένταξη των μονογονεϊκών οικογενειών. Παρ’ όλα αυτά οι περισσότερες κοινωνίες, και ιδιαίτερα οι πιο παραδοσιακές όπως η Ελλάδα, δεν προετοιμάζουν και δεν ενθαρρύνουν τη δημιουργία μονογονεϊκών οικογενειών. Τα βιβλία, οι ταινίες και οι διαφημίσεις προβάλουν ως πρότυπο την πυρηνική οικογένεια, με αποτέλεσμα παιδιά που μεγαλώνουν με έναν γονιό –βιολογικό ή μη – να αισθάνονται ότι είναι διαφορετικά και αποξενωμένα από το περιβάλλον. Σε περιπτώσεις που ο γονιός που απουσιάζει δεν έχει πεθάνει, αλλά λείπει για άλλους λόγους (ανύπαντρη μητέρα, διαζευγμένη μητέρα/πατέρας, γονείς σε διάσταση, ή και εγκατάλειψη) τα παιδιά μπορεί να βιώνουν κοινωνικό ρατσισμό και απόρριψη, ιδιαίτερα αν ζουν σε μικρές κοινότητες.
Οι μονογονεϊκές οικογένειες σε αριθμούς
Το 2001 καταγράφηκαν στη χώρα μας 351.177 μονογονεϊκές οικογένειες, που αντιστοιχούν στο 22% του συνόλου των οικογενειών, ποσοστό διπλάσιο από το αντίστοιχο του 1991. Οι 292.485 από αυτές τις οικογένειες έχουν αρχηγό μητέρα και οι 58.692 έχουν αρχηγό πατέρα. Στις 93.000 από τις οικογένειες αυτές μεγαλώνουν ανήλικα παιδιά, που φοιτούν σε σχολεία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος (Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας, 2002).
Τι επίδομα δικαιούται η μονογονεϊκή οικογένεια
Ας ρίξουμε μια ματιά στην επιδοματική πολιτική της χώρας μας. Το επίδομα που δίνεται από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης φτάνει στο ύψος των 44 ευρώ το μήνα και αυτό μόνο στην περίπτωση που το εισόδημα του γονιού που έχει αναλάβει την φροντίδα του παιδιού δεν ξεπερνάει τα 294 ευρώ το μήνα – το ποσό αυτό αυξάνεται για κάθε καινούριο μέλος της οικογένειας κατά 24 ευρώ. Το αντίστοιχο επίδομα στη Μεγάλη Βρετανία είναι 196 ευρώ, με αύξηση 109 ευρώ για κάθε επιπλέον παιδί. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι το Βρετανικό κράτος στηρίζει οικονομικά τις μόνες μητέρες χωρίς να απαιτεί από αυτές να εργαστούν μέχρι το παιδί τους γίνει 16 ετών.
Με νούμερα στην Ελλάδα:
1) Κάθε μονογονεϊκή οικογένεια με ένα παιδί:
– εφόσον το ετήσιο εισόδημά της ήταν μέχρι 7.000 ευρώ το προηγούμενο έτος από την υποβολή αίτησης , δικαιούται επίδομα 40 ευρώ το μήνα ή 480 ευρώ το χρόνο.
– εφόσον το ετήσιο εισόδημά της ήταν από 7.001 μέχρι 14.000 ευρώ , δικαιούται επίδομα 26,7 ευρώ το μήνα ή 320 ευρώ το χρόνο.
– εφόσον το ετήσιο εισόδημά της ήταν από 14.001 μέχρι 21.000 ευρώ , δικαιούται επίδομα 13,3 ευρώ το μήνα ή 160 ευρώ το χρόνο.
– εφόσον το ετήσιο εισόδημά της ήταν πάνω από 21.000 ευρώ δεν δικαιούται επίδομα.
2) Κάθε μονογονεϊκή οικογένεια με δύο παιδιά:
– εφόσον το ετήσιο εισόδημά της ήταν μέχρι 8.000 ευρώ, δικαιούται επίδομα 80 ευρώ το μήνα ή 960 ευρώ το χρόνο.
– εφόσον το ετήσιο εισόδημά της ήταν από 8.001 μέχρι 16.000 ευρώ , δικαιούται επίδομα 53,3 ευρώ το μήνα ή 640 ευρώ το χρόνο.
– εφόσον το ετήσιο εισόδημά της ήταν από 16.001 μέχρι 24.000 ευρώ, δικαιούται επίδομα 26,7 ευρώ το μήνα ή 320 ευρώ το χρόνο.
– εφόσον το ετήσιο εισόδημά της ήταν πάνω από 24.000 ευρώ δεν δικαιούται επίδομα.
3) Για κάθε μονογονεϊκή οικογένεια με τρία παιδιά:
– εφόσον το συνολικό εισόδημα ήταν μέχρι 9.000 ευρώ, το συνολικό επίδομα (απλό επίδομα τέκνων + επίδομα τριτέκνου) ανέρχεται σε 245 ευρώ το μήνα ή 2.940 ευρώ το χρόνο.
– εφόσον το συνολικό εισόδημα ήταν από 9.001 έως 18.000 ευρώ, το συνολικό επίδομα (απλό επίδομα τέκνων + επίδομα τριτέκνου) ανέρχεται σε 205 ευρώ το μήνα ή 2.460 ευρώ το χρόνο.
– εφόσον το συνολικό εισόδημα ήταν από 18.001 έως 27.000 ευρώ, το συνολικό επίδομα (απλό επίδομα τέκνων + επίδομα τριτέκνου) ανέρχεται σε 165 ευρώ το μήνα ή 1.980 ευρώ το χρόνο.
– εφόσον το συνολικό εισόδημα ήταν από 27.001 έως 45.000 ευρώ, το συνολικό επίδομα (απλό επίδομα τέκνων + επίδομα τριτέκνου) ανέρχεται σε 125 ευρώ το μήνα ή 1.500 ευρώ το χρόνο.
Κάθε μονογονεϊκή οικογένεια με 3 παιδιά και εισόδημα πάνω από 45.000 ευρώ δεν δικαιούται επίδομα.
4) Για κάθε μονογονεϊκή οικογένεια με τέσσερα παιδιά:
– εφόσον το συνολικό εισόδημα ήταν μέχρι 10.000 ευρώ, το συνολικό επίδομα (απλό επίδομα τέκνων + επίδομα τριτέκνου) ανέρχεται σε 327 ευρώ το μήνα ή 3.920 ευρώ το χρόνο.
– εφόσον το συνολικό εισόδημα ήταν από 10.001 έως 20.000 ευρώ, το συνολικό επίδομα (απλό επίδομα τέκνων + επίδομα τριτέκνου) ανέρχεται σε 273 ευρώ το μήνα ή 3.276 ευρώ το χρόνο.
– εφόσον το συνολικό εισόδημα ήταν από 20.001 έως 30.000 ευρώ, το συνολικό επίδομα (απλό επίδομα τέκνων + επίδομα τριτέκνου) ανέρχεται σε 220 ευρώ το μήνα ή 2.640 ευρώ το χρόνο.
– εφόσον το συνολικό εισόδημα ήταν από 30.001 έως 48.000 ευρώ, το συνολικό επίδομα (απλό επίδομα τέκνων + επίδομα τριτέκνου) ανέρχεται σε 167 ευρώ το μήνα ή 2.000 ευρώ το χρόνο.
Κάθε μονογονεϊκή οικογένεια με 4 παιδιά και εισόδημα πάνω από 48.000 ευρώ δεν δικαιούται επίδομα.