Ο κάθε πατέρας, μέσα στο πλαίσιο του ρόλου που ασκεί διεκπεραιώνει συγκεκριμένες λειτουργίες οι οποίες καθιστούν την παρουσία του ζωτικότατης σημασίας για την οικογένεια του.
Ο ρόλος του πατέρα είναι εξίσου σημαντικός στην ανάπτυξη του παιδιού και δεν μπορεί επ’ ουδενί να αναπληρωθεί από την μητέρα (κι αντίστροφα ασφαλώς). Κάθε πατέρας πρέπει να συνειδητοποιήσει πλήρως και από νωρίς τι σημαίνει το ότι θα προστεθεί ένα νέο μέλος στην οικογένεια για το οποίο θα είναι υπεύθυνος τουλάχιστον μέχρι εκείνο να ξεκινήσει τη δική του αυτόνομη πορεία σαν ενήλικας πλέον. Και φυσικά ο ρόλος του δεν τελειώνει με την συμμετοχή του στην διαδικασία της σύλληψης. Οι ρόλοι και τα καθήκοντα του είναι και υλικά και πνευματικά.
Ο σωστός πατέρας, σύμφωνα μην Παιδιατρική Εταιρεία Κύπρου, διαπαιδαγωγεί με τα λόγια και τα έργα του παιδιά ικανά να αντιμετωπίσουν τη ζωή με θάρρος και αυτοπεποίθηση. Τους παρέχει τα αναγκαία εφόδια για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των δυσκολιών και των προβλημάτων. Ο ρόλος αυτός είναι ιδιαίτερα δύσκολος και πολύπλοκος, και δυστυχώς λίγοι γονείς καταφέρνουν να διαπαιδαγωγήσουν σωστά τα παιδιά τους.
Η διαπαιδαγώγηση αρχίζει ασφαλώς με το παιχνίδι. Μέσα απ’ αυτό ο πατέρας αναγνωρίζει τις ικανότητες και τις κλίσεις του παιδιού, όπως και τις αγωνίες και ανασφάλειες του. Μέσω των κατάλληλων παιχνιδιάρικων καταστάσεων του δίνει ευκαιρίες να αναπτύξει πρωτοβουλίες και να καλλιεργήσει την δημιουργικότητα του. Όταν το παιδί εκφράζει απορίες να του απαντά του με προθυμία και ειλικρίνεια, χωρίς ανυπομονησία και εκνευρισμό.
Έχει τεράστια σημασία η εγκυρότητα και η ποιότητα των απαντήσεων. Η διαμόρφωση του χαρακτήρα, η ανάπτυξη ολοκληρωμένης προσωπικότητας, επιτυγχάνεται μέσα από την ποιοτική ενασχόληση με το παιδί, κι αυτό γίνεται κυρίως από τον πατέρα. Απαραίτητα εργαλεία η ευαισθησία, η κατανόηση και η ενθάρρυνση ανάληψης πρωτοβουλιών. Μόνο έτσι τα παιδιά νιώθουν ασφάλεια, ηρεμία και γαλήνη, οπότε μπορούν να αναπτύξουν πλήρως τις δεξιότητες τις ικανότητες, αλλά και την κοινωνικοποίηση τους.
Άλλος, εξίσου σημαντικός ρόλος του πατέρα, είναι εκείνος του προστάτη της οικογένειας, κυρίως των παιδιών του. Από την πρώτη κιόλας στιγμή τα παιδιά πρέπει να νιώθουν αυτή την προστασία τόσο από τους κινδύνους του σπιτιού όσο και πιο ύστερα, από τους κινδύνους και τις κακοτοπιές της κοινωνίας (αλκοόλ, ναρκωτικά, βίαιη και αντικοινωνική συμπεριφορά). Θεωρούμε περιττό να τονίσουμε, πως η άσκηση βίας (σωματικής ή ψυχολογικής) τόσο για «σωφρονιστικούς» όσο και για αποτρεπτικούς λόγους είναι παντελώς απαράδεκτη και φέρνει πάντοτε αντίθετα αποτελέσματα.
Το παιδί έχει πάντοτε έναν καθοδηγητή, ένα ίνδαλμα, με το οποίο ταυτίζεται (αναλόγως του φύλου του) για να αναπτυχθεί σωστά. Ο πατέρας, έχοντας αυτό υπόψη, πρέπει να φροντίζει πάντοτε να δίνει το σωστό πρότυπο για την ανάπτυξη των παιδιών του. Αυτό το σωστό πρότυπο, διασφαλίζει τη σωστή ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης και της αυτονομίας του παιδιού.
Κάτι που είναι επίσης πολύ σημαντικό: δεν πρέπει ο πατέρας να ξεχωρίζει τα παιδιά ως προς το φύλο τους όσον αφορά την επιλογή παιχνιδιών ή άλλων ενασχολήσεων. Αυτό διαιωνίζει την διάκριση μεταξύ των φύλων, δημιουργεί στερεότυπα λανθασμένα και ανώφελα, που πολλές φορές αποβαίνουν καταστροφικά στις μετέπειτα διαπροσωπικές σχέσεις με άτομα του άλλου φύλου.